بی‌اختیاری ادرار بعد از زایمان، یا به عبارتی خروج غیرارادی ادرار، یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از مادران پس از تولد فرزندشان با آن روبرو می شوند. این وضعیت که می تواند هنگام خندیدن، عطسه، سرفه یا بلند کردن اجسام رخ دهد، معمولا به دلیل فشارهای وارد شده طی دوران بارداری و فرایند زایمان است.
گرچه این مشکل می تواند برای مادران نگران کننده باشد، اما خبر خوب این است که در بیشتر موارد موقتی بوده و روش های درمانی موثری برای بهبود و کنترل آن وجود دارد.
علت بی اختیاری ادرار بعد از زایمان
برای درک بهتر این مشکل، ابتدا باید دلایل اصلی بروز آن را بشناسیم. بدن در دوران بارداری و زایمان تحولات بزرگی را پشت سر می گذارد که مستقیما بر سیستم کنترل ادرار اثر می گذارد.
مهم ترین علت، ضعف عضلات کف لگن است. این شبکه عضلانی، اندام هایی مانند مثانه، رحم و روده را در جای خود نگه می‌دارد و به بسته ماندن مجرای ادرار کمک می کند. وزن جنین در طول نه ماه بارداری، فشار مداومی به این عضلات وارد می کند و فرایند زایمان، به خصوص زایمان طبیعی، این عضلات و اعصاب کنترل کننده آن ها را تحت کشش شدید قرار می دهد.
علاوه بر این، تغییرات هورمونی در دوران بارداری و پس از آن، به شل شدن بافت‌ها و رباط های بدن برای آماده سازی زایمان کمک می کند که این تغییرات می تواند بر عضلات نگهدارنده مثانه نیز اثر بگذارد. در برخی موارد، آسیب های عصبی یا افتادگی مثانه (وضعیتی که مثانه به سمت پایین و داخل واژن حرکت می کند) نیز از دلایل اصلی بروز این مشکل هستند.
بی اختیاری ادرار بعد از زایمان طبیعی
احتمال بروز بی اختیاری ادرار در زنان که زایمان طبیعی داشته اند، بیشتر است. عبور نوزاد از کانال زایمان، فشار مستقیمی به عضلات کف لگن و اعصاب مثانه وارد می کند. عواملی مانند طولانی شدن مرحله دوم زایمان (مرحله خروج نوزاد)، وزن بالای نوزاد (بیش از ۴ کیلوگرم) یا استفاده از ابزارهایی مانند فورسپس، می توانند این فشار را تشدید کرده و احتمال آسیب و ضعف عضلات را افزایش دهند.
بی اختیاری ادرار بعد از زایمان سزارین
اگرچه ریسک در زایمان سزارین کمتر است، اما این به معنی عدم وقوع آن نیست. بسیاری از زنانی که سزارین می کنند نیز ممکن است دچار نشت ادرار شوند. دلیل این امر آن است که فشار اصلی بر عضلات کف لگن، طی نه ماه بارداری و به دلیل وزن جنین ایجاد شده است. تغییرات هورمونی نیز در تمام مادران، صرف نظر از نوع زایمان، رخ می دهد و می تواند زمینه ساز این مشکل شود.
چه کسانی بیشتر در معرض بی اختیاری ادرار بعد از زایمان هستند؟
برخی عوامل، احتمال بروز این عارضه را افزایش می دهند. اگر یک یا چند مورد از شرایط زیر را دارید، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشید:
- زایمان های متعدد: هر بارداری و زایمان، عضلات کف لگن را کمی ضعیف تر می کند.
- اضافه وزن و چاقی: وزن اضافی، فشار مضاعفی بر مثانه و عضلات کف لگن وارد می کند.
- سابقه خانوادگی: عوامل ژنتیکی در استحکام بافت های همبند بدن دخیل هستند.
- داشتن نوزاد درشت: نوزادان سنگین وزن فشار بیشتری به لگن وارد می کنند.
- سیگار کشیدن: سرفه های مزمن ناشی از سیگار کشیدن می تواند نشت ادرار را تشدید کند.
- یبوست مزمن: زور زدن مداوم هنگام اجابت مزاج به عضلات کف لگن آسیب می رساند.
چه زمانی برای درمان بی اختیاری ادرار باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بی اختیاری ادرار در چند هفته اول پس از زایمان کاملا طبیعی است. بدن برای ترمیم خود به زمان احتیاج دارد. اما اگر این مشکل پس از گذشت چند ماه همچنان ادامه داشت یا شدت آن به حدی بود که زندگی روزمره شما را مختل کرده بود، بهتر است به بهترین متخصص زنان در شیراز مراجعه کنید.
همچنین در صورت مشاهده علائم دیگری مانند درد یا سوزش هنگام ادرار، حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا این علائم می توانند نشانه عفونت دستگاه ادراری باشند.
درمان بی اختیاری ادرار بعد از زایمان | راهکارهای قطعی و موثر
خوشبختانه راهکارهای زیادی برای مدیریت و درمان این مشکل وجود دارد. درمان معمولا از روش های ساده و خانگی شروع می شود و در صورت لزوم، به سمت گزینه‌های پزشکی پیش می رود.
۱. تمرینات تقویت عضلات کف لگن (تمرینات کگل)
این تمرینات، اولین و موثرترین خط درمان هستند . تقویت عضلات کف لگن به بهبود کنترل مثانه کمک زیادی می کند. برای انجام تمرین کگل، عضلاتی را که برای متوقف کردن جریان ادرار استفاده می کنید، شناسایی کنید. سپس این عضلات را برای ۵ ثانیه منقبض کرده و بعد رها کنید. این حرکت را روزانه در چند نوبت و هر بار ۱۰ تا ۱۵ مرتبه تکرار کنید . استمرار در انجام این تمرینات کلید موفقیت شماست.
۲. تغییر در سبک زندگی و رفتار درمانی
- سعی کنید فواصل بین هر بار دستشویی رفتن را به تدریج افزایش دهید. برای مثال، ابتدا هر یک ساعت یک بار به دستشویی بروید و سپس این زمان را به ۹۰ دقیقه و بیشتر افزایش دهید. این کار به مثانه کمک می کند تا حجم بیشتری از ادرار را نگه دارد.
- از نوشیدن حجم زیاد مایعات در یک وعده خودداری کنید. مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه و چای و نوشیدنی های گازدار را محدود کنید، زیرا این مواد می توانند مثانه را تحریک کنند .
- اگر اضافه وزن دارید، کم کردن حتی چند کیلوگرم از وزنتان می تواند فشار روی مثانه را به شکل چشمگیری کاهش دهد .
- یک رژیم غذایی سرشار از فیبر (میوه ها، سبزیجات و غلات کامل) و نوشیدن آب کافی به جلوگیری از یبوست کمک می کند .
۳. فیزیوتراپی کف لگن
اگر تمرینات کگل به تنهایی کافی نبود، مراجعه به یک فیزیوتراپیست متخصص در حوزه سلامت زنان بسیار کمک کننده است . فیزیوتراپیست می تواند به شما در شناسایی و تقویت صحیح عضلات کف لگن کمک کند و از تکنیک هایی مانند بیوفیدبک یا تحریک الکتریکی برای بهبود عملکرد این عضلات بهره ببرد .
۴. گزینه‌های دارویی و جراحی
در موارد شدیدتر که بی اختیاری به روش های دیگر پاسخ نمی دهد، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش تحریک پذیری مثانه تجویز کند . جراحی نیز به عنوان آخرین راه حل برای مواردی که ضعف شدید عضلانی یا افتادگی اندام ها وجود دارد، در نظر گرفته می شود.
سخن پایانی
بی اختیاری ادرار بعد از زایمان یک مشکل شایع اما قابل درمان است. اکثر مادران با انجام تمرینات تقویتی و ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی، بهبودی قابل توجهی پیدا می کنند . مهم ترین نکته این است که این وضعیت را یک امر طبیعی و غیرقابل تغییر ندانید و در صورت تداوم مشکل، حتما برای تشخیص دقیق و دریافت بهترین راهکار درمانی به یک متخصص مراجعه کنید.
اگر در شهر شیراز زندگی می کنید و با این چالش روبرو هستید، دکتر انوشه بنان، متخصص زنان، یکی از پزشکان باتجربه در این حوزه هستند. ایشان می توانند با ارزیابی دقیق وضعیت شما، بهترین و موثرترین مسیر درمانی را برای بازگشت به زندگی عادی و بدون مشکل را به شما نشان دهند.