بی‌اختیاری ادرار در بارداری یکی از مشکلات شایعی‌ست که بسیاری از مادران، به‌ویژه در ماه‌های پایانی بارداری، با آن مواجه می‌شوند. رشد جنین و افزایش فشار روی مثانه باعث می‌شود گاهی قبل از رسیدن به سرویس بهداشتی، نشت ادرار اتفاق بیفتد. این وضعیت می‌تواند به دلیل ضعیف شدن عضلات کف لگن یا تغییرات آناتومیکی بدن در دوران بارداری باشد. در این مقاله به علت و راهکارهای کنترل این مشکل پرداخته‌ایم.
بی‌اختیاری ادرار در بارداری
بی‌اختیاری ادرار در بارداری یکی از مشکلات رایج در میان زنان است که معمولاً از سه‌ماهه اول آغاز شده و در ماه‌های پایانی به دلیل فشار بیشتر رحم روی مثانه شدت می‌گیرد.
این وضعیت که بیشتر به شکل بی‌اختیاری ادرار استرسی ظاهر می‌شود، در اثر عطسه، سرفه یا خنده تشدید شده و به دلیل کاهش ظرفیت مثانه در دوران بارداری، همراه با تکرر ادرار است. تغییرات فیزیولوژیکی بدن و رشد جنین از دلایل اصلی بروز این عارضه‌اند و گاهی علائم آن تا پس از زایمان هم ادامه پیدا می‌کنند.
دلایل بی‌اختیاری ادرار در بارداری
فشار جنین روی مثانه: با رشد جنین، رحم بزرگ شده و به مثانه فشار وارد می‌کند. این فشار در هنگام سرفه، عطسه یا خنده می‌تواند باعث نشت ادرار شود.
تغییرات هورمونی: افزایش هورمون‌هایی مانند پروژسترون، با هدف آماده‌سازی بدن برای بارداری، باعث شل شدن رباط‌ها و تضعیف عضلات نگهدارنده مثانه می‌شود.
عفونت‌های ادراری: عفونت مجاری ادراری در دوران بارداری شایع است و اگر درمان نشود، احتمال بی‌اختیاری ادرار را به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم افزایش می‌دهد.
شرایط پزشکی زمینه‌ای: وجود بیماری‌هایی مانند دیابت، سکته مغزی یا ام‌اس می‌تواند ارتباط عصبی بین مغز و مثانه را دچار اختلال کرده و کنترل ادرار را دشوار کند.
اضافه مادر: اضافه وزن در دوران بارداری فشار بیشتری به اندام‌های لگنی وارد کرده و عملکرد عضلات کف لگن را مختل می‌کند.
سابقه زایمان طبیعی: زایمان‌های قبلی به‌ویژه در صورت آسیب به بافت‌ها یا عصب‌های لگنی، احتمال بروز بی‌اختیاری را در بارداری‌های بعدی بیشتر می‌کند.
سن بالای مادر: عضلات بدن به‌طور طبیعی با افزایش سن انعطاف‌پذیری و قدرت خود را از دست می‌دهند، بنابراین بارداری در سن بالای ۳۵ سال با احتمال بیشتری از بی‌اختیاری همراه است.
آسیب به عصب لگن: برخی از بارداری‌ها یا زایمان‌های دشوار ممکن است به عصب‌هایی که عملکرد مثانه را کنترل می‌کنند آسیب بزنند.
افتادگی اندام‌های لگن: ضعیف شدن عضلات اطراف مثانه در بارداری می‌تواند باعث جابه‌جایی مثانه و اختلال در نگه‌داشت ادرار شود.
درمان‌های مؤثر برای بی‌اختیاری ادرار در بارداری
بی‌اختیاری ادرار در بارداری اتفاقی شایع است اما اصلاً لازم نیست با آن کنار بیایید یا تحمل کنید. روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند این مشکل را کنترل کنید.
تمرینات کگل:
این تمرین‌ها به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کنند و یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش نشت ادرار در بارداری هستند. تمرینات کگل را می‌توانید در حالت نشسته، ایستاده یا درازکش انجام دهید و معمولا چند هفته بعد از شروع تمرین، تاثیرش را خواهید دید.
کم کردن نوشیدنی‌های کافئین‌دار و گازدار:
قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌توانند بی‌اختیاری را تشدید کنند. بهتر است بیشتر آب و مایعات بدون کافئین بنوشید. البته نوشیدن مایعات کافی همچنان مهم است و نباید به خاطر ترس از بی‌اختیاری، آب خوردن را کم کنید.
رژیم غذایی پرفیبر:
یبوست می‌تواند فشار روی مثانه و کف لگن را زیاد کند و باعث بدتر شدن بی‌اختیاری شود. مصرف میوه، سبزیجات و غذاهای پر فیبر به جلوگیری از یبوست کمک می‌کند و فشار اضافی روی مثانه را کاهش می‌دهد.
کنترل وزن:
وزن اضافه، مخصوصا در ناحیه شکم، فشار بیشتری به مثانه وارد می‌کند و باعث تشدید بی‌اختیاری می‌شود. کاهش وزن قبل از بارداری می‌تواند کمک زیادی به کنترل این مشکل کند.
دفع به موقع ادرار:
نگه داشتن طولانی ادرار مثانه را تحت فشار قرار می‌دهد و احتمال نشت ادرار را بالا می‌برد، پس بهتر است وقتی احساس نیاز کردید به موقع به دستشویی بروید.
استفاده از پساری:
اگر دچار افتادگی لگن هستید، استفاده از پساری می‌تواند کمک کند ساختارهای لگنی حمایت شوند و بی‌اختیاری کمتر شود. این روش در دوران بارداری امن‌تر از درمان‌های دیگر است.
درمان‌هایی مثل لیزر و آر اف برای بی اختیاری ادرار که در شرایط عادی استفاده می‌شوند، در بارداری به دلیل خطر آسیب به جنین توصیه نمی‌شوند. بنابراین تمرکز روی روش‌های ایمن مثل تمرینات کگل، پساری و اصلاح سبک زندگی است. بهترین روش درمان را پزشک بر اساس شرایط شما تعیین می‌کند.
آیا بی‌اختیاری ادرار بعد از زایمان از بین می‌رود؟
بی‌اختیاری ادرار پس از زایمان معمولاً با بازگشت تدریجی عضلات کف لگن به حالت طبیعی، در هفته‌های اول برطرف می‌شود. با این حال، در برخی مادران ممکن است این مشکل ادامه‌دار باشد یا شدت یابد. تمرین‌هایی مانند کگل، کاهش وزن و افزایش فعالیت بدنی می‌توانند به کنترل آن کمک کنند. اگر تا شش هفته پس از زایمان بهبودی حاصل نشد، لازم است با بهترین متخصص زنان مشورت کنید.
جمع‌بندی و توصیه نهایی برای مادران باردار
بی‌اختیاری ادرار در بارداری به‌دلیل فشار جنین روی مثانه شایع است، اما با رعایت رژیم غذایی سالم و انجام تمرینات منظم کف لگن مانند کگل می‌توان آن را کاهش داد. تقویت عضلات کف لگن به کنترل بهتر مثانه کمک می‌کند، البته آموزش صحیح نحوه انجام این تمرینات ضروری است. بهتر است تمرین‌ها زیر نظر پزشک متخصص زنان انجام شود تا نتیجه مطلوب حاصل شود.